माप चिडियाखाना

- खगेन्द्र सङ्ग्रौलासहिदलाई सम्झेर नयाँ नेपालको मधुर कल्पना बुनिरहँदा विचित्रको सपना देखेँ । सपनामा नयाँ नेपालको एउटा दृश्य मेरा आँखासामु आएर छम्छम् नाच्न थाल्यो । खिरलिो जीउ भएको अग्लो गोरा हातमा नोटबुक र सिसाकलम बोकेर काँधमा क्यामरा भिरेर अघि लागेको थियो । ऊ एक खप्पिस अनुसन्धानकर्मी पर्यटक थियो । उसका पछाडि थियो होचो कदको नेपाली गाइड । बौद्धिक गाइडकर्ममा ऊ पनि कम निपुण थिएन । ज्ञानपिपासु पर्यटक नयाँ नेपालको नवीन यथार्थको अवलोकन गर्न आतुर थियो । उता गाइडचाहिँ चतुर गोराका गहन प्रश्नहरूको सटीक उत्तर दिन सकुँला कि नसकुँला भनेर चिन्तातुर थियो । गोरा र गाइड अग्लो गोलाकार पर्खालबीचको वृत्ताकार द्वारबाहिर पुगे । द्वारमाथि मनै हर्ने कलात्मक अक्षरमा 'माप चिडियाखाना' लेखिएको थियो । गोराले आङ्ल भाषामा सोध्यो, "गाइड, यो मापको माने के हो ?" "माप माने मानव-पशु हो, सर ।" "असम्भव !" गोराले विस्मय प्रकट...

Read more »

4:49 am  No comments

संवेदनाको कङ्क्रिटमा उभिएर

- रमण घिमिरेजब म झ्यालबाट बाहिर चिहाउन खोज्छु, सिमेन्टका बाक्ला जङ्गलहरूमा ठोक्किएर दृष्टि आफैँतिर फर्किन्छन् । कुनै बेला यही राजधानीलाई भानुभक्तले 'अमरावती कान्तिपुरी नगरी' भनेर स्वर्गको पनि शिरमा राखेका थिए । आज यो अमरावती धूँवा, धूलो र अनेकन प्रदूषणभित्र निसास्सिएर क्षयरोगी भएको छ । मान्छे त छन्, त्यसैले यसलाई बस्ती नभन्नु सार्थक नहोला तर मानिसभित्रको संवेदना अब राजधानीले समाहित गर्न नसक्ने भएको छ । राजधानी अब मानिसको चेतना र भावनाबाट बिस्तारै पाषण स्वभावमा रूपान्तरित हुँदैछ । एक समय काठमाडौँ राजनीतिका लागि मात्र होइन, मोफसलका कवि-लेखकहरूका आँखाको पनि तारो थियो । यहाँ बस्नेहरूले मात्र सुविधा र प्रचारको स्वाद चाखिरहेछन् भन्ने मानसिकताले तिनीहरूलाई चिमोट्थ्यो र उनीहरू राजधानीका विरुद्धमा कुर्लिन्थे- 'अब काठमाडौँ एक्लैले नेपाल थेग्न सक्तैन'(कृष्णभूषण बल) । थेग्न त अहिले पनि यसैले सारा नेपाललाई...

Read more »

4:48 am  No comments

परिवर्तन र नारी स्वतन्त्रता

- योगेन्द्र उपाध्याय "पुष्प"नेपाल परिवर्तनको चाहना गर्ने देश हो । यहाँ नेपाललाई नै परिवर्तन गराएर नयाँ नेपाल बनाउने सोँचहरु पनि आए तर सोँच परिवर्तन गर्न चाहने नै परिर्वन भए तर परिवर्तन भएन केहि । संविधान परिवर्तन हाम्रो प्रमुख लक्ष्य हो यही परिवर्तनहरुको भीडमा नारीवादी विचारकहरु स्वस्थानीका बुकहरु र धार्मीक बुकहरु परिवर्तन गरेर स्वतन्त्र हुन चाहन्छन् । ती महान् नारीवादीहरुप्रति समर्पीत हो यो चिठी । दिदी,हजुरको लेख नारी स्वतन्त्रताको लक्ष्यमा पुग्न एउटा गोरेटो बनोस् यो मेरो शुभकामना हो, तर के इतिहास वा कथाका पानामा नारी उच्च हुनु के नारी स्वतन्त्रता हो र ? दिदी इतिहासका पानामा स्वतन्त्रता पाउन हजुरले विश्वका सम्पूर्ण किताबका पाना बदल्नु पर्ने हुन्छ र शायद हजुरसँग स्वस्थानीका सम्पूर्ण सँस्करणहरु परिवर्तन गर्ने क्षमता पनि छैन होला ! दिदी राणा शासनको बेलामा उनीहरुलाई प्रसंशित बनाएर छापिएका बुकहरु...

Read more »

4:47 am  No comments

दिल्ली पुग्ने सात दोबाटो

- मनोज गजुरेलयो देशलाई महान् मान्छेहरूसँग मेरो ठाडो असहमति छ । महानताको कुनै लक्षणविना नै यत्तिकै महानताको जलप लगाउँदा यो त गहनहरूमा लगाइने नक्कली जलपजस्तो पो भयो ! बरु मलाई सुन्नोस्– यो देश यौटा चोक हो, र हाम्रो बहुदल एउटा ‘राष्ट्रिय सात दोबाटो’ हो ।  चोकबाट भिन्नभिन्न स्थानमा जाने सातवटा बाटाहरू भेटिन्छन् । तर ती बाटा–गोरेटाहरू कहाँसम्म पुग्छन् भन्ने चाहिँ कसैले पनि पत्तो लगएको छैन । गएकाहरू भेटिएका छैनन् । फर्किएकाहरू चिन्नै नसक्ने भएर आएका छन् ।  ‘बहुदल चोक’ को यात्रा संसारको कस्टप्रद यात्रामध्ये एक हुनसक्छ । एउटाबाट हिँड्यो, अर्को गल्लीमा निस्किइने । दोस्रो बाटो समात्यो– हिँडेको ठाउँमा पुग्दै नपुगिने अर्थात्, लुँडोको ‘सर्प–भ¥याङ्गको खेल’ र बहुदल चोकबाट सुरु गरिने यात्रा बीचमा तत्विक अन्तर छैन ।  होश गर्नोस्, साम्यवादतिर हिँड्नु भएको मान्छे पूँजीवादको राजधानी पुग्नु होला...

Read more »

4:46 am  No comments

अदना कविको सपना

- नरेन्द्रराज पौडेलअस्वस्थ कल्पनाले मानिस पागल बन्छ स्वस्थ कल्पनाले बन्छ कवि” महाकवि लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको यही वाक्य मनमा खेलाइरहन्छन् उनी। कविता लेखेपछि कवि हुइन्छ अनि सबैले मान्छन् भन्ने उनको विश्वास छ। अरुको कविता उति त्यति मन पराँउदैनथे र पढ्दैनथे पनि। धेरै पढ्नु समयको बर्बादी गर्नु मात्रै थियो उनको दृष्टिमा। त्यसैले उनका कविता सधैँ मौलिक हुन्थे। सामान्य शिक्षा लिएपछि अरुको काव्य, रचना, दर्शन आदि अध्ययन गर्ने दुर्व्यसनतिर उनको रुचि गएन। तर त्यसो भनेर उनी कविहरूको सङ्गतै नगर्ने एकलकाँटे चाहिँ हुदै होइनन्। प्रत्येकजसो साहित्यिक कार्यक्रम र विमोचन समारोहहरूमा उनको उपस्थिति अनिवार्य रुपमा देख्न पाइन्थ्यो। साथै त्यो उपस्थिति पनि साहित्यिक जमघटको किनार, छेउछाउतिर नभएर अगाडि सोफामै ड्याम्म जमेको हुन्थ्यो। टि.भी. च्यानलका भि.डि.यो. क्यामराहरूलाई उनको अनुहार खिच्न कुनै कठिनाइ नपरी...

Read more »

4:45 am  No comments